Czy wiesz że.....
Pierniki
Z okresem świątecznym wiąże się tradycja wypiekania wigilijnych pierników. Ich nazwa wywodzi się od staropolskiego słowa „pierny”, czyli pieprzny, bowiem ciasto wyrabiane jest z mąki z dodatkiem intensywnych przypraw takich jak cynamon, imbir, goździki, kardamon. Mocny zapach pierników roznosi się po całym domu wprowadzając świąteczną atmosferę.
Pierniki nie tylko były pyszną świąteczną przekąską, ale także zdobiły choinkę. W niektórych domach były prezentem wręczanym z okazji gwiazdki.
Dziś pięknie lukrowane pierniczki wykorzystywane są jako ozdoby świąteczne. Często na cieście pojawiają się kolorowe wzory zaczerpnięte za sztuki ludowej. Odnaleźć można inspirację haftem oraz wycinanką ludową.
Filc to wyrób włókienniczy, powstały w wyniku spilśniania włókien pochodzenia zwierzęcego – wełny i sierści. Jest to jeden z najstarszych wyrobów włókienniczych, przypuszcza się, że starszy od tkactwa. Wykopaliska archeologiczne świadczą o tym, że filc znany był już 6500 lat p.n.e. W Polsce, podobnie jak w całej Europie, filc rozpowszechnił się w średniowieczu. Stanowił ważną rolę w życiu ludności wiejskiej – z filcu wyrabiano nakrycia głowy, obuwie (przede wszystkim walonki), okrycia i koce. Filc jest wciąż wytwarzany przez nomadyczną ludność środkowej Azji, gdzie jest typowym materiałem do wyrobu dywanów, namiotów (jurt) i ubrań.
Spilśnianie (folowanie, filcowanie) to proces łączenia włókien w zwartą masę, w którym wykorzystuje się naturalne właściwości włókien zwierzęcych (łączenie się między sobą). Spilśnianie włókien powstaje przy użyciu gorącej wody oraz dużego nacisku lub tarcia.
Filcowano ręcznie lub przy wykorzystaniu maszyny zwanej foluszem. W foluszach wytwarzano sukno wykorzystywane do szycia sukman, noszonych przez chłopów jeszcze na początku XX wieku. Sukno stanowiło także podstawę pasterskiego stroju góralskiego – wytwarzano z niego portki, cuchy czy torby. Folusz to urządzenie napędzane wodą, gdzie stępory (drewniane młoty) uderzały w sukno leżące w stępie (wydrążonej kłodzie) – sukno stawało się zbite i gęste. W Polsce folusze znane były już od średniowiecza, najdłużej przetrwały na terenach podgórskich (działały do połowy ubiegłego wieku).
Współcześnie filc znowu wrócił do łask, wyroby z filcu stały się modnym dodatkiem. Filcowe torby, szale, rękawiczki czy biżuteria często są inspirowane ludowymi motywami. Organizowane są liczne warsztaty rękodzielnicze, na których można poznać tajniki filcowania na sucho (przy użyciu specjalnych igieł) lub na mokro (stosując ciepłą wodę i mydło).
Taniec wpływa na prawidłowy i harmonijny rozwój naszego ciała, podnosi sprawność fizyczną, poprawia koordynację wzrokowo- ruchową. Kiedy wprawiamy ciało w ruch, odnawiamy siły i budzimy drzemiące w nas pokłady energii. Taniec pełni ponadto niebagatelną rolę w procesie umuzykalniania.
I wreszcie taniec uczy dzielenia się przestrzenią z innymi ludźmi, nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu i odczuwania zadowolenia z uczestnictwa w grupie. To dzięki niemu możemy komunikować się z drugim człowiekiem, przekazywać mu różne informacje i emocje.
Łowicki strój ludowy
Region łowicki posiada wyrazistą kulturę ludową, rozpoznawalną w Polsce i zagranicą. Charakterystycznymi elementami owej kultury są m.in. wycinanki ludowe, pająki, a także muzyka, taniec oraz tradycyjny strój ludowy. Mieszkańcom dawnego Księstwa Łowickiego powodziło się stosunkowo dobrze. Chłopi musieli odrabiać pańszczyznę, jednak opieka prawna, którą byli otoczeni pozwalała na wiedzenie w miarę łatwego życia.
W XIX wieku księżacy stworzyli jeden z najpiękniejszych polskich strojów ludowych. W dawnej odzieży paradnej występowały inne elementy ubioru wykonane z płótna lnianego. Dopiero w pierwszej połowie XIX wieku pojawiły się charakterystyczne pasiaki, które z biegiem lat zmieniały swą kolorystykę.
Męski strój łowicki
Porównując męski strój łowicki z damskim, zauważyć można, iż jest on skromniejszy oraz nie podlegał szybkim przemianom. Chętnie noszonym okryciem głowy był filcowy kapelusz, zdobiony wyszywaną wstążką oraz pękiem kwiatów. Lniana koszula tzw. bielunka dekorowana była na kołnierzu i mankietach haftem płaskim. Na koszulę zakładano lejbik, czyli kamizelkę sięgającą do bioder. To okrycie przepasywane było długim na 3 metry i szerokim na 10-15 centymetrów wełnianym pasem, który związywano z boku na kokardę. Początkowo mężczyźni nosili białe płócienne spodnie, dopiero w XX wieku pojawił się na nich pomarańczowy kolor oraz grube paski. Spodnie odświętne noszono zawsze wpuszczone w buty o długiej cholewce.
Kobiecy strój łowicki
W damskim stroju łowickim bardzo ważnym elementem było nakrycie głowy. Zarówno panny jak i mężatki nosiły wiązane z tyłu głowy chustki; wełniane (szalinówki), jedwabne (jedwabnice) oraz płócienne zdobione haftem. Podobnie jak u mężczyzn pod okrycie wierzchnie kobiety zakładały bielunkę. Biała koszula zdobiona haftem posiadała szerokie, dzwonowate rękawy oraz wykładany kołnierz. Na koszulę zakładano kieckę, która powstała poprzez zszycie razem stanika i spódnicy. Stanik o prostym kroju dopasowywany był na plecach zaszewkami. Wykonywano go zazwyczaj z czarnego aksamitu, który następnie zdobiono bogatym haftem. Tym samym materiałem obszywano dolną część kiecki. Zapaski szyte z pasiaków usztywniano pod spodem inną tkaniną, tak aby były rozłożyste i sztywne. Na obramowaniach z aksamitu haftowano wzory podobne jak na staniku. Na nogi zakładano wysokie trzewiki na obcasie, sięgające do pół łydki. Sznurowano je czarnymi, czerwonymi lub różowymi tasiemkami. Biżuteriałowiczanek była bardzo bogata. Odpowiedni rodzaj dobierano do konkretnego stroju oraz wersji kolorystycznej. Chętnie noszono prawdziwe czerwone korale oraz bursztyny. Ilość posiadanej biżuterii świadczyła o zamożności właścicielki.
Haft stanowił najbardziej dekoracyjny element odświętnego stroju ludowego. Haftowano na koszulach, zapaskach, stanikach, kaftanach, sukmanach oraz kożuchach. Młode dziewczęta wyszywały swoje wyprawy, ślubną koszulę oraz ręczniki dla pana młodego. W późniejszym okresie haftowano także na poduszkach, obrusach, serwetkach. Haftowanie było powszechnym kobiecym zajęciem.
Techniki haftu przekazywane były z pokolenia na pokolenie. Haftowano ściegiem okrętkowym, stebenkowym, łańcuszkowym oraz krzyżykowym. Motywy zdobnicze kształtowane były przez tradycję, ale także przez modę. Miały znaczenie symboliczne oraz magiczne. Haftowano na samodziałowych tkaninach z płótna i wełny, ozdabiano haftem tkaniny jedwabne oraz bawełniane oraz wyroby skórzane. Początkowo nici przędzono ręcznie z lnu i wełny i farbowano je naturalnymi barwnikami. Z czasem rozpowszechniły się nici fabryczne o różnym kolorze i różnej grubości. Hafty ludowe rozwinęły się w związku z rozkwitem stroju ludowego w drugiej połowie XIX wieku.
W Polsce najczęściej występowały hafty czarne i czerwone (bogato rozwinięte na przykład w na Kurpiach Białych). W wielu miejscach hafty ulegały przetworzeniom pod wpływem nowych mód lub też ustępowały miejsce nowym technikom. Tak stało się na przykład w Łowickiem. Zmiany te polegały najczęściej na zastąpieniu haftu geometrycznego przez realistyczne motywy roślinne. Haft wielobarwny przyjął się w kulturze ludowej na początku XIX wieku pod wpływem miejskiej mody. Kolorowe kwiaty wyszywano na czarnych tkaninach: gorsetach, zapaskach, kaftanach oraz chustach. Charakterystyczny był dla Polski środkowej i południowej.
Do tradycyjnych technik haftu zalicza się tak zwane ściegi liczone, w których odliczano równomiernie określona liczbę nitek płótna, dzięki czemu uzyskiwano geometryczny ornament. Ściegi nieliczone, późniejsze, nie były związane z struktura tkaniny, lecz umożliwiały uzyskanie falistych wzorów spiral i wolut. Haftowano ściegiem płaskim, krzyżykowym, łańcuszkowym (występującym w Małopolsce, na Podhalu i na Mazowszu). W zdobieniu tkanin przyjęły się także białe hafty dziurkowane ( które już w wieku XVIII występowały w okolicach Rzeszowa). Pod wpływem miejskich wzorów w połowie wieku XIX rozpowszechniły się hafty atłaskowe. Do haftowania używano także paciorków, cekinów.